„Współczesne metody myślenia” O. Józef Innocenty Maria Bocheński / skrypt

I.WPROWADZENIE

Terminologia ontologiczna

Świat składa się z rzeczy, które określone są przez różne kształty, barwy, dyspozycje, które łączą wzajemne relacje. Filozoficznie zwie się je bytami.

Byty mają dwa aspekty:

- czym on jest (istota), co? – cała treść , esencja,

- że on jest, istnieje,

To że byt jest taki a taki, to stan rzeczy. Jeśli jeden stan rzeczy istnieje, istnieje też inny. Tak tworzy się nieskończona sieć wzajemnych stosunków.

 

http://www.empik.com

Terminologia psychologiczna

Metodologia ma do czynienia z wiedzą- czymś psychicznym, czymś w duszy. Wiedzę chcemy zwykle ograniczyć do tego co wiedzą ludzie. Traktujemy ją jak cechę, czyli stan, zgodnie z którym można kogoś nazwać wiedzącym. Każda wiedza, to wiedza jednostki. Metodologia powinna oddzielać wiedzę, jako stan psychiczny od tego zawiera treściowo, bo ten nie ma znaczenia.

Zawsze jest przedmiot wiedzy- to co wiem- to z kolei to stan rzeczy. Rzeczy, cechy itp. odbijają się  w pojęciach a stany rzeczy w zdaniach, te z kolei wystarczają dla wiedzy. Istnieją zdania fałszywe, które nie sqa odbiciem realnego świata.

- Pojęcie subiektywne- struktury psychologiczne,

- zdanie subiektywne- pojęcie obiektywne i zdanie obiektywne.

Jednak zdanie powstaje na skutek procesów zachodzących w psychice, wynikiem ich jest wiedza. Czyli mamy do czynienia z poznawaniem, a to razem z wiedzą, to stan psychiczny jednostki.

Wynikiem poznawania jest sąd =

- zdanie zaprzeczające

- zdanie potwierdzające

Tutaj rodzi się pojmowanie.

Sąd = proces

Zdanie – twór obiektywny, posiada treść.

Poza poznawaniem jest jeszcze myślenie - przemieszczanie się w duszy pomiędzy  różnymi przedmiotami. Nie zawsze myślenie jest poznawaniem.

Poznawanie = poważne myślenie =  wiedza.

Terminologia semiotyczna

By łatwiej nam było się porozumiewać ze sobą używamy znaków( język pisany i mówiony) który składa się ze słów i symboli. Język nie odzwierciedla bytu,  ale obiektywnie opisuje je w zdaniach, byt jest wypowiedziany, jak jest myślany.  Czasem dochodzi do wieloznaczności i synonimiczności.

Język- ogromna rola w poznaniu, uwarunkowany społecznie. Znak dla pojęcia obiektywnego to zjawa, znak dla obiektywnego zdania, to wypowiedź.

Terminologia teoriopoznawcza

Zdanie obiektywne i zdanie subiektywne jest albo prawdziwe, albo fałszywe.

Zdanie prawdziwe- gdy jest trafne,

Zdanie fałszywe- gdy nie jest trafne,

Zdanie prawdziwe – stan rzeczy istnieje,

Zdanie fałszywe- stan rzeczy nie istnieje.

Każda z nauk dąży do prawdy, to ostateczny cel naukowego poznania.

Cel osiągamy:

- zmysłowo- oglądamy pewien stan rzeczy( poznawanie bezpośrednie)

- duchowo – nie oglądamy jednego stanu rzeczy z których wyciągamy wnioski( poznawanie pośrednie)

Dla każdego poznania jest wmieszane poznawanie pośrednie.

II. LOGIKA, METODOLOGIA I NAUKA

Logika – słowo wieloznaczne. Słowo formalne. Rozważa prawa logiczne/ zdania według których musi się wnioskować , kiedy poruszamy się pomiędzy zdaniami prawdziwymi/

Ze zdań prawdziwych wyprowadzamy inne zdanie prawdziwe.

Metodologia

Teoria zastosowania praw logiki do różnych dziedzin. Indukcja i dedukcja- różne użycie tych samych praw.

Filozofia logiki

To pytanie.

Metodologia – poprawne chodzenie wzdłuż drogi.

Metodologia = sposób postępowania w pewnej dziedzinie( sposób w jaki porządkujemy nasze działanie – podporządkujemy go celowi)

Metodologia =  teoria metody.

Są metodologie różnych dziedzin,

odpowiednia metodologia – nauka o poprawnym myśleniu = poznawanie, myślenie praktyczne, odnoszenie się do czegoś.

„Co mogę wykonać?”

Myślenie teoretyczne – odnosi się do stanów rzeczy. Do każdego myślenia teoretycznego istnieją specjalne metody = metodologia.

 Ogólna metodologia myślenia teoretycznego omawia metody znajdujące zastosowanie w każdym myśleniu teoretycznym.

Nauka

Sens subiektywny – wiedza systematyczna- własność jednostki.

Czynności naukowe – badanie. Kto bada- uczy się, poszukuje wiedzy systematycznej.

Sens obiektywny- To nie wiedza, a układ zdań obiektywnych( „Matematyka uczy , że..”) nie istnieje ani w sobie, ani w jednostce, to raczej rodzaj tworu społecznego.

Cechy

- systematycznie uporządkowany układ zdań obiektywnych,

- Zaliczają się do nauki zdania, także te znane pojedynczej jednostce.

Nauka to twór społeczny- należą do niej zdania przedstawione za pomocą znaków, tak, ze maja do nich dostęp inni ludzie.

Nauka i logika

Nauka zależy od logiki. Zdania znajdują się we wzajemnym stosunku logicznym( budowa systematyczna). Badanie nauk musi być prowadzone przez logikę.

- Badacz musi postępować według praw logicznych ( często mamy do czynienia z poznawaniem pośrednim, czyli wnioskowaniem).

- Trzeba postępować metodycznie , stosując metody ogólne dla danej nauki.

Każda nauka budowana jest według pewnych zasad metodologicznych i logicznych, nawet nieświadomie przez badacza.

Plan książki

Metoda fenomenologiczna-  duchowe patrzenie i opisywanie tego co zobaczone.

II. METODA FENOMENOLOGICZNA

Hussert

Redukcja ejdetyczna

Redukcja fenomenologiczna w węższym sensie.

Istotne rysy fenomenologii

Duchowe oglądanie przedmiotów- podstawa, intuicja odnosząca się do tego, co dane.

- trzeba wyłączyć wszystko, co subiektywne, czyli to co wiemy o danym przedmiocie,

- trzeba zając obiektywną postawę,

- nie bierzemy pod uwagę żadnych teorii i innej wiedzy o tym przedmiocie,

-wyłączamy wszystko, co inni do tej pory twierdzili o przedmiocie,

Tu kolejna redukcja

- nie rozważamy istnienia przedmiotu,

-uwagę kierujemy na jego treśc, to czym jest,

- z tej treści wyrzucamy rzeczy nieistotne.

W tym czasie obowiązuje zasada redukcji.

Uprawomocnienie metody fenomenologicznej

Ogląd fenomenologiczny, poza duchowym widzeniem jest też podróżą. Lub wygodną, dogodna pozycją zajętą, by ten przedmiot dobrze widzieć. Mamy widzieć tylko przedmiot, nic poza tym. Przedmioty są nieskończenie złożone. Człowiek nie uchwyci wszystkich tych aspektów jednocześnie, lecz po kolei.

4. Z powrotem do rzeczy samych

„Powrót do rzeczy samych” – widzenie ich duchowo. U Hussera to co dane – rzecz, to fenomen = fenomenologia.

Intuicja – bezpośrednie, ale nie całkowite uchwycenie przedmiotu.

Obiektywizm

Myślenie skierowane wyłącznie na przedmiot z wyłączeniem tego, co subiektywne i tego co praktyczne, nie pyta : poco?

Pyta : jakie to jest?

Subiektywne myślenie Kierkegaarda

(Egzystencjaliści)

Obiektywizm nie wystarcza, myślenie czysto teoretyczne jest niewystarczające.  Słowo przedmiot ma wiele znaczeń- wszystko, co stoi naprzeciw „ja”.

Egzystencja= przedmiot

Nigdy nie jest gotowe coś, co nie posiada trwałego kształtu, ale jest uformowane i można to ująć. Metoda egzystencjalistów- jej przedmiotem ludzka egzystencja.

Wyłączenie teorii i tradycji

„Z powrotem do rzeczy samych” wyłącza postawy subiektywne, ale i obiektywności, których nie dano w przedmiocie badań, ale tez wszystkiego, co wiemy z innych źródeł i z wnioskowania. Trzeba wyłączyć wszystkie hipotezy, wnioski i teorie. Wyłączenie tradycji, czyli tego, co zbadano wcześniej.

Pozytywne reguły oglądu istoty

Nie wszystko jest dane, trzeba patrzeć z daleka jak to tylko możliwe. Człowiek często pozostaje ślepym na to, co dane, dlatego badanie fenomenologiczne ma za zadanie pokazanie tych przeoczonych fenomenów.

- fenomenologiczne poznanie powinno być opisowe. Trzeba rozłożyć przedmiot na najmniejsze części i dopiero wtedy opisać każdą z nich z osobna, zanalizować. To interpretacja, względnie hermeneutyka. To poznawanie bezpośrednie.

5.Przedmiot badań fenomenologicznych

Fenomen- przedmiot oglądu w przeciwieństwie do rzeczywistości, dający pozór fenomenu , przeciwstawny do rzeczy samej. Rzecz ukazuje się przez fenomen, jak choroba przez wysypkę.

„To co się ukazuje” , „to co ukazuje się w sobie samym”, „ To co się ukazuje tak, jakie samo jest”, co znajduje się. Fakty SA bez znaczenia. Można rozważać też tylko wyobrażone, nieistniejące przedmioty.

Istota

Właściwy przedmiot badań fenomenologów:

- istota = człowiek = żywa rzecz

Istota tu= rzecz

- istota pewnej rzeczy= istota życia = trudna do dostrzeżenia,

- arystotelowska istota.

Istota fenomenologów wyklucza istnienie i przypadkowość.

Istota i znaczenie słowa

Empiryści zaprzeczają widzeniu fenomenologów

- istota jest względna, różne punkty widzenia tego, co istotne,

- podkreślanie słowa „domniemywać”,

- istota= domniemywanie= znaczenie słowa,

- wszystkie aspekty rzeczy równowartościowe, zmienia je człowiek.

Fenomenologia egzystencji
Egzystencja= ludzka egzystencja,

Egzystencja = struktura= elementy egzystencji

Struktura = konieczna struktura każdej egzystencji

O nowszej i głębszej fenomenologii

Konstytucja przedmiotu- badanie przed przedmiotowych przedmiotów

III METODY SEMIOTYCZNE

Przedmiot jest dany= posługiwanie się symbolami, ujęcie języka konieczne. Arystoteles włączył semiotykę do logiki. Nad semiotyka głowili się już Sofiści, Stoicy i Scholastycy.

Ogólne uprawomocnienie analizy języka

Znaki ważne, konieczne dla metody naukowej. Nauka- dzieło pewnej wspólnoty= trwająca w czasie współpraca wielu ludzi. Dzielenie się wiedzą odbywa się przez znaki mówione i pisane.

Słowo= istotne narzędzie nauki,

Słowa- materialne rzeczy lub zdarzenia. Słowa są niezbędne dla wiedzy, są też niebezpieczne.

Trzy wymiary znaku

Kiedy ktoś mówi coś komuś, to każde użyte przez niego słowo odnosi się do:

- wzajemnych stosunków między słowami,

- znaczenie- stosunek semiotyczny

- między słowem a ludźmi, którzy go używają= stosunek pragmatyczny

Wszystko to wchodzi jeszcze we wzajemne stosunki.

Semiotyczne pojęcie słowa

Słowo =słowo materialne= fale dźwiękowe albo rzad plamek atramentu na papierze

Słowo przeciwstawne swojemu znaczeniu- nigdy nie możemy uzyć tego samego słowa w jednej i w wielu wypowiedziach „A jest a”,  Pierwsza A jest inną plamka na papierze niż drugie a. Dwa słowa o tej samej formie nie są identyczne.

7. Formalizm

Operowanie językiem= formalizm = branie pod uwagę tylko ich formy graficznej.

Język sformalizowany

- język ze swymi regułami odnoszącymi się wyłącznie do materialnej formy znaków , nie ich znaczenia,

- przyporządkowanie znaczeń tym znakom.

Synaksa- język sformalizowany

- reguła które znaki tego języka są sensowne, czyli dopuszczalne,

- ustalenie reguł, które zdania są podstawowe.

Liczenie

27x35

Stosujemy tu regułę syntaktyczną, która nakazuje każdy nowy wiersz cyfr w mnożeniu przesunąć o 1 miejsce w lewo. W liczeniu ważne są reguły syntaktyczne.

Zastosowanie liczenia do przedmiotów niema tematycznych tez jest stosowane.

Sens ejdetyczny i operacyjny

Znak może mieć dwojaki sens:

Ejdetyczny – operacyjny

Ejdetyczny- gdy znamy jego semantyczny odpowiednik,

Operacyjny- gdy wiemy jedynie jak go używać .

Znając sens ejdetyczny mamy i operacyjny, ale nie na odwrót. Ta operacja to operacja na znakach( liczenie) a nie na rzeczach.

Model

Model- fizyczna, nieobserwowalna struktura mająca ten sam stan rzeczy, co w zdaniu naukowym. Taki model może być też pomyślany lub wyobrażony. Sens ejdetyczny- struktura dająca  się zobaczy tylko intelektualnie a nie zmysłowo.

Istota formalizmu

Tu pomija się ejdetyczne sensy znaków i operuje nimi opierając się o określone reguły przemian bazujące na graficznym kształcie znaków. Znaki traktuje się np. jak figury.

Cel formalizmu= wiedza.

System formalistyczny spełnia swoje zadanie jedynie wtedy, gdy wynik jego można zinterpretować ejdetycznie. W nauce jednak nie zawsze mamy „co”, czasem tylko „jak”.

Uprawomocnienie formalizmu

Wgląd ejdetyczny w sytuacjach skomplikowanych nie ma racji bytu, bo gdy możemy w pamięci policzyć ile jest 2x3, to już nielicznym uda się tak samo pomnożyć 2678x4590.

Formalizm służy oddzieleniu i wyjaśnieniu pojęć.

Sztuczny język

Oddziela się go od formalizmu, Whitehead i Russel mówią: nauka potrzebuje abstrakcyjnych pojęć na które w potocznym języku nie ma określeń , tak tworzy się symbole. Synaksa języka potocznego jest zbyt uboga, konieczne są krótkie symbole by były zrozumiałe np. słowo „jest” ma w języku potocznym wiele znaczeń, dlatego wymyślono dla niego inny znak jednoznaczny.

8. Syntaktyczne reguły sensu

Język, tu język pisany zbudowany jest z wielu wyrażeń posiadających określone reguły:

- atomowe,

- proste

„człowiek”- wyrażenie atomowe w j. polskim,

„people”- nie jest, jest tylko dla j. angielskiego

Pojecie kategorii syntaktycznej

- wyrażenia molekularne, złożone tylko z sensownych wyrażeń danego języka- wyrażeń atomowych,

- składanie powinno przebiegać według reguł formowania.

Kategoria syntaktyczna- klasa wyrażeń jakiegoś języka, które można zamieniać z dowolnym wyrażeniem tej samej klasy ( słowa polskie z polskimi), byle miało to sens.

Funktory i argumenty

Funktor- wyrażenie określające inne wyrażenie. Wyrażenie- to argument.

Podział funktorów

- określające nazwy np. „Śpi”

- określające funktory, np. „bardzo”

Podział wg. Kategorii syntaktycznej

Wyrażenie molekularne składające się z funktora i argumentów jego :

- funktory nazwotwórcze np. „dobry” w zdaniu „dobre dziecko”,

- funktory zdaniotwórcze np. „pada deszcz i pada śnieg”,

- funktory funktorotwórcze np. „głośno” w zdaniu „Kot głośno miałczy”.

Według ilości argumentów

- jednoargumentowe( monadyczne) np. „krzyczy”,

- dwuargumentowe ( diadyczne) np. „lubi”,

- trzyargumentowe,

Przykład syntaktycznego nonsensu

Gdy funktor ma przyporządkowane argumenty wtedy wyrażenie molekularne jest sensowne.

9. Funkcje i stopnie semantyczne

Dwie semantyczne funkcje znaków

- znak odnoszący się do czegoś z 1 strony jest nośnikiem pewnej obiektywnej treści. To funkcja obiektywna. Z 2 strony znak może wyrażać coś subiektywnego np. stan, to funkcja subiektywna. W czasie normalnego używania znaków obie te funkcje się łączą.

Mówienie o tym co niewypowiedzialne

Bergson i Jaspers mówią: Tego co niewypowiedzialne nie można wypowiedzieć za pomocą znaków, można to wypowiedzieć za pomocą języka pozbawionego treści obiektywnej.

Bóg jest niewypowiedzialny, operuje szyframi. Wittgenstein przeciwstawia się temu twierdząc, ze należy milczeć, dla niego mówienie to używanie znaków, wiec jak wypowiedzieć niewypowiedzialne?

Hartmann  uważa, że istnieje to co irracjonalne jako to co niepoznawalne i niewypowiedzialne ale ma stronę poznawalną. Irracjonalne- metafizyczne.

Bóg jest niewypowiedzialny i nie wiemy czym jest myślenie Boga, ale umiemy powiedzieć, że są tam relacje podobne do ludzkiego myślenia.

Oznaczenie i znaczenie

Nazwa koń oznacza wszystkie konie ale też oznacza ich koniowatość.

- ekstensjonalność- odniesienie do oznaczenia,

- intencjonalność- odniesienie do znaczenia,

- desygnaty- przedmioty oznaczone przez jakąś nazwę.

Stopnie semantyczne

Należy odróżnić język dotyczący rzeczy od języka dotyczącego samego języka . W stosunku do pierwszego, drugi to metajęzyk.

Metodologiczne użycie problemu

Aby znak mógł mieć sens semantyczny muszą się spełnić warunki pozajęzykowe = weryfikowalność zdań Prawda/Fałsz.

Zasada weryfikowalności

 - zdanie jest sensowne semantycznie gdy można je pokazac metodą, która je zweryfikuje,

- wyrażenie, nie zdanie jest sensownie semantycznie, gdy jest używane sensownie semantycznie, czyli do weryfikowalnego zdania.

Co znaczy weryfikowalny

- weryfikacja – prawda

- falsyfikacja- fałsz

Musi istnieć możliwość pokazania tego.

+ techniczne możliwości( dosięgnąć),

+fizyczna możliwość ( bez sprzeczności z prawami natury),

+logiczna możliwość ( bez sprzeczności),

+trans empiryczna możliwość ( sekta może uznać krowę za istotę boską)

Zasada intersubiektywności

Dostępność dla wielu badaczy, czy jest możliwe widzenie tego samego przez wielu badaczy tak samo? Nie, bo patrzą nań w innym czasie i inaczej. Niema więc weryfikacji scisle intersubiektywnej.  Mimo to wszystkie zdania powinny dać się jakoś zweryfikować przez innych.

Weryfikowalność zdań ogólnych

Nie mogą być zweryfikowane przez obserwacje zmysłowe.

Zdania ogólne:

- logiczne- nie można ich zweryfikować przez obserwację, ale nie tracą sensowności.

- empiryczne- jeśli wprowadza się choć jedno zdanie z obserwacji zmysłowej,

Pojedyncze zdanie jest trudne do wyobrażenia, dopiero w grupie ma sens ( np. teorie)

11. Przykład zastosowania metod semantycznych

A. Jarski- pojęcie zdania prawdziwego w języku potocznym

Zdanie prawdziwe to zdanie wyrażające, ze tak a tak jest.

- nazwy strukturalno opisowe- nazwy opisujące znaki, składające się na poszczególny wyraz i porządek w jakim po sobie następują.

IV METODA AKSJOMATYCZNA

Struktura poznawania pośredniego

Jak danego przedmiotu nie można poznać bezpośrednio, to trzeba to zrobi ć za pomocą innego przedmiotu- pośrednio.

Jak dochodzi do skutku wnioskowanie?

- potrzebne jest zdanie prawdziwe,

- potrzebna reguła na podstawie której i tego zdania inne zdanie uznamy za prawdziwe. Przesłanki i reguła formułowane są dowodem- modus ponenus- prawo i reguła.

Dwie podstawowe formy wnioskowania

Według Łukasiewicza:

- dedukcja

- redukcja

Indukcja jest przypadkiem redukcji.

Niezawodne i zawodne reguły wnioskowania

Reguła wnioskowania jest niezawodna wtedy i tylko wtedy, gdy przesłanki są prawdziwe. Logika bada tylko zdania ogólnie obowiązujące, metodologia bada też pozostałe. Logika tworzy bazę dla metodologii dedukcyjnej. Logika odgrywa rolę w procesie wnioskowania. Nie ma 2 logik a 2 metodologie.

- dedukcyjna,

- redukcyjna
13. System aksjomatyczny

Aksjomat- z gr. To pozytywna ocena ( cos obowiązującego) Arystoteles :

Są dwie klasy zdań:

- aksjomaty,

- zdania wyprowadzone- wydedukowane z aksjomatów

Modyfikacje:

- budowa formalistyczna systemu aksjomatycznego to system znaków, który te znaki interpretuje.

- aksjomat nie jest w tym systemie wyprowadzony i to go odróżnia od innych zdań systemu,

- aksjomaty mocno odróżnione od reguł,

Zasady:

- aksjomaty które są prawami,

- reguły ( instrukcje , które nie są prawami)

Budowa aksjomatycznego systemu zdań

- wybór klasy zdań- aksjomatów, przyjmuję je bez dowodów,

- z aksjomatami ustala się reguły wnioskowania za pomocą tych reguł wyprowadza się nowe zdanie.

Wymagania odnośnie systemu aksjomatycznego:

- musi być niesprzeczny,

- wymaganie zupełności systemu i wzajemnej niezależności aksjomatów,

- ścisła formalizacja.

System konstytucyjny

System aksjomatyczny zawiera : aksjomaty, reguły wnioskowania, zdania wyprowadzone, system konstytucyjny.

Reguły systemu konstytucyjnego:

- określająca pierwotne wyrażenie,

- definiowania- wyprowadzania nowych wyrażeń,

- formowania- tworzenia dalszych wyrażeń z tych zawartych w systemie.

Dedukcja progresywna i regresywna

- progresywność- ustalenie zasad/ aksjomatów i reguł

- doskonalenie wnioskowania w oparciu o nie.

Dedukcja progresywna- przeciwna regresywnej( tu wniosek formułuje się na końcu)

Dedukcja regresywna- formułuje się zdanie, które trzeba dowieść, potem wprowadza się już wcześniej uznane prawa. W nauce zwykle postępuje się regresywnie.

14. Logika matematyczna

To logika formalna może być rozważana z dwojakiego punktu widzenia:

- nauka teoretyczna badająca własne teoretyczne problemy,

- tworzenie bazy danych dla dedukcyjnych reguł wnioskowania, rola w procesach naukowego myślenia.

Rysy logiki matematycznej

Mówienie, ze jest próbą sprawdzenia wszystkiego do ilości:

- jest sankcjonowane,

- jest sformalizowane,

- jest zrelatywizowane( zawiera wiele systemów)

Udział logiki matematycznej w pozalogicznych systemach

- nie przyjmuje się żadnych praw za logiki,

- z logiki bierze się tylko reguły wnioskowania,

- Poza specjalnymi aksjomatami dla danej dziedziny, zakładamy prawa zapożyczone z logiki.

Implikacja i wyprowadzalność

- konsekwencja – podstawa w metodologii poznawania pośredniego. Są dwa pojęcia konsekwencji. Są dwa pojęcia konsekwencji:

- implikacja- istnieje między dwoma zdaniami bez odniesień do żadnego systemu aksjomatycznego.

- Wyprowadzalność- rozważa w relacji do systemu aksjomatycznego.

16. Definicja i tworzenie pojęć.

Typy definicji

Definicja odpowiada na pytania „co jest x”?

X może być wszystkim.

- definicje realne- mówią  czym jakaś rzecz jest,

- definicje nominalne- odnoszą się do znaku nie fizycznej rzeczy.

Definicje nominalne dziela się:

- syntaktyczne- reguła zastępowania jednego znaku innym,

- semantyczne- znaczenie znaku,

Definicje semantyczne:

- analityczne – leksykalna- wyraźne przypisanie znaczenia pewnemu znakowi, takiego, które już kiedyś mu przypisano,

-syntetyczne – twórcze- nadaje znakowi nowe znaczenie.

Typy definicji syntaktycznych

- wyraźne- to reguły jak zastąpić pewne wyrażenie innym( dłuższego, molekularnego na mniejsze- atomowe) Oba wyrażenia łączy się znakiem =

Definicje kontekstowe

To prawa- zdanie formułowane w języku przedmiotowym „ wtedy i tylko wtedy”,

Definiowanie rekurencyjne zbudowane z sekwencji zdań które wskazują na  poprzednie, a definicja jest cała gdy dane są wszystkie zdania. Definicja za pomocą systemu aksjomatycznego formułuje się pewną liczbę zdań w których to co ma być zde3finiowane jest pośród nich ( zdanie warunkowe, dysjunkcyjne).

Definicje za pomocą systemu aksjomatycznego

Sens znaku włączonego do systemu aksjomatycznego nie może być zmieniany i na odwrót.

Definicje semantyczne

Znakowi zostaje przypisany sens formy:

- definicje wyraźne,

- definicje kontekstowe,

- definicje rekurencyjne,

- definicje aksjomatyczne,

Definicje semantyczne dzielą się na:

- analityczne- definiowanie  istniejącego sensu znaków,

- syntetyczne- gdy nadaje się pewnemu znakowi nowy sens.

Definicje realne

Robinson,

- określenie istoty,

- określenie przyczyny,

- analiza stanu rzeczy pod różnymi aspektami,

V METODY REDUKCYJNE

Pojęcie i podział redukcji

Ze zdania warunkowego i jego następnika wnioskuje się o poprzedniku.

Podział redukcji:

Ze zdania warunkowego i jego następnika wnioskuje się o poprzedniku:

- dokładnie tak, jak redukcję i dedukcję można podzielić na progresywną i regresywną. Następnik jest znany, poprzednik nie.

- Uwzględnienie rodzaju poprzednika

+ gdy uogólnia następnik- indukcja,

+ gdy nie uogólnia następnik – nie indukcja

Redukcja regresywna i pojęcie wyjaśniania

Redukcja regresywna = wyjaśnianie

Weryfikacja

Zdania albo potwierdzimy albo odrzucimy za pomocą redukcji progresywnej.

Nauki redukcyjne

Należą do nich nauki indukcyjne- empiryczne i przyrodnicze itp.
osobna klasa to nauki historyczne

IX STUKTURA NAUK PRZYRODNICZYCH

Zdania obserwacyjne

Fenomeny-zdania obserwacyjne jako baza całego systemu.

Fenomen-zdanie możliwe do zaobserwowania zmysłowo.

Zdania obserwacyjne-zdanie stwierdzające zachodzenie fenomenów zawierają :

Współrzędnie czasowe, przestrzenne, okoliczności, opis fenomenu, nazwisko obserwatora

Np. notatka pielęgniarki na temat ciśnienia pac jęta .

Postęp w naukach przyrodniczych

Punkt wyjścia- zdania obserwacyjne, formułuje się zdanie ogólne z teorii i definicji. Dopuki ich nie zweryfikuję to są  hipotezy, po weryfikacji stają się prawami .

Klasa hipotez lub praw

-wyjaśnianie samych praw które nazywa się teoriami

+prawa formuje się bezpośrednio

+teorie formuje się pośrednio

Prawa uogólniają zdania obserwacyjne, teorie zawierają pozalogiczne wyrażenia.

 Weryfikacja

Z hipotezy znowu wyprowadzamy zdanie obserwacyjne , czyli:

Zdanie obserwacyjne -> prawa -> hipotezy -> zdania obserwacyjne

Doświadczenie i myślenie

O wszystkim rozstrzygają zdania obserwacyjne

Teoria Kopernika

Zdania obserwacyjne mówiące że są na niebie miejsca i czas w którym święcą nieokreślone punkty.

Hipoteza- świecące punkty poruszające się wzdłuż określonej krzywej na sklepieniu niebieskim. Krzywa przedstawiona za pomocą funkcji matematycznej. weryfikacja hipotezy powstania prawa. Skoro to wyliczymy to można w określonym miejscu i czasie to zaobserwować etc.

19. typy zdań wyjaśniających

-wyjaśnienie klauzuralne i teologiczne ,

-prawa współwystępowania i prawa funkcjonalne – prawa deternistyczne i statystyczne

Typy warunków

- wystarczające

-warunki konieczne

-wystarczające i konieczne

 20. Indukcja

Indukcja autentyczna i nieautentyczna

Indukcja nieautentyczna- indukcja matematyczna ( + indukcja sumatywna)

Indukcja autentyczna – proces wnioskowania metodą myślenia formułującego zdanie , metoda rozszerzająca od szczegółu do ogółu.

Podział indukcji

Autentyczne :

-Ze względu na przedmiot I i II rzędne

-Ze względu na rodzaj zdań wyjaśniających – jakościowe i ilościowe

-determistyczne i statystyczne

-Ze względu na metodę

-Enumeracyjne- kumuluje zdania wyjaśnione z zdań wyjaśniających,

-eliminacyjne – eliminację są możliwe z hipotezy,

Metody Milla

Przyczyna = warunek

- metoda zgodności

- metoda różnicy

- połączenie metody zgodności i różnicy

- metoda reszt

- metoda zmian towarzyszących

21. Prawdopodobieństwo i statystyka

Dwa znaczenia słowa prawdopodobieństwo

- prawdopodobieństwo zdarzenia

- prawdopodobieństwo hipotezy (prawo teorii)

Statystyka

Każda hipoteza oparta jest na zdaniu obserwacyjnych , nie na pojedynczych ale statystycznych liczbowo uchwyci poszczególne wypadki, wszystko przedstawia się w ujęciu procentowym , uśredniając często nie można uchwycić całego obszaru populacji, ale jej próbkę – ważne by wybór fenomenów był właściwy dla całości przypadkowości.

 Tablice korelacyjne

Formułują prawa funkcjonalne

22.Metoda historyczna

Nauki przyrodnicze i historyczne

Nauki przyrodnicze - rzeczy i zdarzenie nie duchowe

Nauki historyczne – przedmioty duchowe – nie indukcyjne , nauki redukcyjne

Punkt wyjścia

Nauki historyczne – nauki empiryczne

Nauki historyczne i przyrodnicze

 – zadnia o fenomenach indywidualnych

-zdania wyjaśniające

Dokumenty – zdania o faktach – zdania wyjaśniające

Krytyka historyczna

 Ustalając autor chciał  powiedzieć :Następuję krytyka historyczna, stwierdza się że zdanie jest prawdziwe.

Wyjaśnienie historyczne

W historii nie stosuję się indukcji , nie wyjaśnia się przez zdania ogólne

- nie można tu eksperymentować – nie stosuję się metod Milla

- wyjaśnienie historyczne jest prawie zawsze genetyczne